کد مطلب:656 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

از نظر قرآن، اهداف تشكيل حكومت اسلامي چيست؟

در آيه 41 سوره حج ميخوانيم «اَلَّذينَ اِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الاَرْضِ اَقامُوا الصَّلوةَ وَ آتَوُ ا الزَّكاةَ وَ اَمَروُا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَو عَنِ الْمُنْكَرِ» [آنها (ياوران الهي)كساني هستند كه هر گاه در زمين به آنها قدرت بخشيديم نماز را بپا ميدارند و زكات را ادا ميكنند و امر به معروف و نهي از منكر مينمايند.]



تعبير به «مَكَّنَّاهُمْ فِي الاَرْضِ» به معني قدرت بخشيدن به آنها در روي زمين است، ولي اين تعبير در بسياري از آيات قرآن در خصوص قدرت حكومت به كار رفته، چنانكه در سوره يوسف در دو آيه ميخوانيم«وَكَذلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي الاَرْضِ» يوسف/21 و درمورد ذوالقرنين آمده است «اِنَّا مَكَّنَّا لَهُ فِي الاَرْضِ وَ اَتَيْناهُ مِنْ كُلِّ شَيْئٍ سَبَباً» كهف/84 [ما به او در روي زمين قدرت و حكومت داديم و اسباب هر چيزي را در اختيارش نهاديم.]



بنابراين مفهوم آيه چنين ميشود كه ياران خدا هنگامي كه به حكومت رسيدند از يك سو راه را براي رسيدن به قرب پروردگار كه يكي از مظاهر آشكار آن نماز است، هموار ميسازند و از سوي ديگر راه را براي عدالت اجتماعي كه يك وسيله بارز آن اداء زكات است ميگشايند، و از سوي سوّم با هرگونه مفسده اجتماعي مبارزه كرده، عوامل گسترش نيكيها و خوبيها را در جامعه كه يك وسيله مهم آن امر به معروف و نهي از منكر است فراهم ميسازند.



اگر فرض كنيم كه تعبير به «مكَّنَّا» به معني هر گونه قدرت بخشيدن بوده باشد باز دلالت آيه بر مقصود ما روشن است، زيرا حكومت بارزترين نمونه قدرت است، مرحوم علامه طباطبايي در ذيل اين آيه ميگويد «منظور از تمكين در ارض، قدرت بخشيدن به آنهاست كه هر چه را از امور مربوط به زندگي اراده كنند انجام دهند، بي آنكه كسي مانع آنها گردد. (الميزان 14/386) آيا چنين قدرتي جز از طريق به دست آوردن حكومت امكان پذير ميباشد؟



در تفسير قرطبي اين معني با صراحت بيشتري آمده است، زيرا جمله «اَلَّذينَ اِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْاَرْضِ» را به معني امرا و صاحبان حكومت تفسير كرده است.



اصولاً امر به معروف و نهي از منكر كه در آيه فوق آمده، چنانكه در مباحث فقهي نيز آمده است، داراي مراحل مختلفي است كه يك مرحله آن منحصراً در اختيار حكومت است.



2ـ در آيه 55 سوره نور، درباره حكومت صالحان چنين آمده است «وَعَدَ اللهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ َعِملُوا الصّالِحاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْاَرْضِ كَما اسْتَخْلَفَ الَّذينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِنَّنَّ لَهُمْ دينَهُمُ الَّذِي ارْتَضي لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ امْناً يَعْبُدُونَني لا يُشْرِكُونَ بي شَيْئاً»



در اين آيه بعد از آنكه خداوند به مؤمنان صالح العمل وعده خلافت و حكومت ميدهد، آن را با چند جمله تعقيب ميكند كه در واقع به منزله اهداف اين حكومت است، نخست تمكين و قدرت بخشيدن به دين الهي و حاكميت آن بر پهنه اجتماع و ديگر از ميان رفتن ناامنيها و تبديل آن به امنيت اجتماعي كامل و ديگر عبادت خالي از هرگونه شرك. و به اين ترتيب اهداف حكومت طبق اين بيان عبارتند از



1ـ حاكميت دين و قوانين الهي بر همه اجتماع.



2ـ استقرار و امنيت كامل در همه جا.



3ـ عبادت خالصانه پروردگار و برچيده شدن آثار شرك و بت پرستي.



در واقع هدف نهايي همان تكامل انسان و سير الي الله است كه استقرار امنيت و حاكميت و قوانين الهي، مقدّمه وصول به آن محسوب ميشود.



به اين ترتيب اهداف حكومت الهي را ميتوان در امور زير خلاصه كرد



1ـ تعليم و تربيت و رشد جامعه در جنبههاي علمي و اخلاقي.



2ـ تأمين آزاديهاي انساني و نفي هر گونه اسارت و استعمار بشر، به وسيله بشر خواه در جنبههاي فكري باشد يا سياسي، نظامي و اقتصادي.



3ـ اقامه عدل و تأمين عدالت اجتماعي در تمام سطوح جامعه.



4ـ فراهم ساختن امنيت اجتماعي به عنوان مقدمهاي براي وصول به اهداف ديگر.



5ـ فراهم كردن مقدمات بندگي خدا و سير الي الله و تكامل انساني و رسيدن به مقام قرب الهي كه به اصطلاح غايَهُ الْغاياتِ وَ مُنْتَهي الرَّغَباتِ است.



ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

---

پيام قرآن ج 10


حضرت آيت الله مكارم شيرازي و ساير همكاران